Revista e njohur reportazh për Shqipërinë: E paprekur nga koha, fshatra piktoreskë dhe gjurmë Të lashta të historisë

Shqipëria është një vend që po ngjall gjithnjë e më shumë kuriozitet në sytë e botës, jo vetëm për plazhet dhe historinë e saj, por edhe për zonat e thella piktoreske, që janë “pothuajse të paprekur nga koha”.

Revista “House and Garden” i ka kushtuar një reportazh pikërisht Shqipërisë pak të njohur, fshatrave të largëta që mbulohen nga malet, ushqimit tradicional të bërë vetë, mënyrës së jetesës dhe rrënojave piktoreske ilire.

Në këto fshatrat piktoreskë ndërthuren gjurmët e lashta të historisë, traditat artizanale, shpirtërore, folklorike me frymën për t’i rikrijuar, rigjallëruar e përmes ekoturizmit.

Reportazhi i revistës “House and Garden”

Unë nisa udhëtimin me Elvisin. Ishim duke parë burrat duke punuar arat me grurë. Në jug, malet u mbuluan nga një grumbull resh. “Le të vizitojmë kunatin tim,” sugjeroi Elvis, “Ai është në ato male. Është një vend i veçantë.”

Elvisi ishte shoferi im. Tullac, pak shtatlartë, jo shumë muzikor dhe me më shumë ngjashmëri me menaxherin e tij, kolonel Parker, sesa me emrat e tij, ai dinte të gjitha vendet më të mira për të ngrënë, mund të gjente varret ilire dhe disa këshilla të shkëlqyera se si të gatuaj mishin e kecit.

Ai ishte gjithashtu i zhytur në mendime dhe shumë perceptues për historinë shqiptare. Kur e pyeta për emrin e tij, ai tha se emra të tillë nuk ishin të mundur në kohën e Diktatorit. Duket se për shumë njerëz, as shqiptimi i emrit të ish-liderit komunist të Shqipërisë, Enver Hoxha, nën të cilin vuajtën për katër dekada të gjata deri në vdekjen e tij në 1985, nuk është e mundur. Ata i referohen atij thjesht si Diktator.

Kalova një javë me Elvisin, duke përndjekur kështjellat osmane, duke u ngjitur nëpër amfiteatro të ngatërruara me hardhi, duke shikuar varret ilire, duke pirë me murgjit me mjekër në manastire të largëta, duke dëgjuar përralla të Lord Bajronit, gjakmarrjet dhe katastrofën ekonomike teksa pinim kafenë në kopshtet me mure të fshatrave. Në nefet e errëta të kishave të braktisura, vështrova në qemere dhe kube të zymta fytyrat e shqetësuara të shenjtorëve dhe martirëve. Poshtë në bregdet, midis rrënojave me diell të Apolonisë, u ngjita në shkallët e tempullit ku po qëndronte Gaius Octavius ​​kur dëgjoi lajmin për vrasjen e xhaxhait të tij Jul Cezarit.

Në kohën e Octavius, vendi ishte pjesë e botës mesdhetare dhe ende njihet si Iliria. Grekët dhe romakët vinin dhe shkonin lirisht përtej kufijve të hapur përpara se osmanët të ulnin perdet perëndimore në këtë vend të mrekullueshëm. Për pesë shekuj Shqipëria u sundua nga turqit. Në shekullin e 20-të, kur batica turke ishte ulur, izolimi i vendit vetëm u thellua pasi duroi një regjim komunist aq të ashpër dhe brutal sa e bëri Korenë e Veriut të dukej përkëdhelëse.

Ikja e Shqipërisë nga historia e saj e trazuar është e jashtëzakonshme. Problemet vazhdojnë, ka ende shumë emigracion dhe nuk ofron mundësi të mjaftueshme, por vendi është shfaqur në malet me diell të paqes, prosperitetit relativ dhe lidhjeve të mira Wi-Fi si një nga vendet më simpatike në Ballkan. Tani është një kandidat zyrtar për anëtarësim në BE dhe ka filluar të shfaqet në listat e udhëtarëve.

Bregdeti i Adriatikut është mjaft tërheqës. Është i bukur, ndonëse fatkeqësisht e tejkaluar në disa vende nga ndërtime jo tërheqëse. Ndërsa në plazhin e Dhërmiut çdo vit në fillim të qershorit, turistët shkojnë për festivalin njëjavor të muzikës Kala.

Por nuk ishin gjiret blu dhe Adriatiku i shkëlqyeshëm për të cilin kisha ardhur: doja një Shqipëri ndryshe. Në brendësi, mes një lëmshi bujar malesh, vendi ofron pamje të një bote që stërgjyshërit tanë do ta njihnin – një Evropë e vjetër me vagonë me kuaj që gjëmojnë përgjatë korsive të fshatit, barinj që ndjekin në livadhe vazhdën e tufave endacake të deleve.

U nisa për në qytetin e lashtë osman të Gjirokastrës. Një lloj qyteti gjarpërush dhe shkallë, ai ka korsi të pjerrëta të veshura me shtëpi prej guri që duken të mbrapsht me njëra-tjetrën. Në disa vende, sipas shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare, mund të ‘ecësh në rrugë, të shtrish krahun dhe të varësh kapelën në një minare’. Në mbrëmje, darkova në një tarracë të jashtme, me shtëpitë e vjetra të grumbulluara rreth meje dhe heshtja më shoqëronte. Mbi çatitë, kalaja notonte, e palidhur si mirazh.

Duke u larguar nga Gjirokastra, unë dhe Elvisi u drejtuam për në kanionin e Nivicës, rruga e zbrazët që zbërthej lart, ngjitur pas parvazeve të rrëpira. Kanioni dukej një melodramë gjeologjike kolosale. Shumë më poshtë, ujëvarat notonin brenda dhe jashtë reve.

Nga fshati i lartë i Nivicës, një Land Rover më çoi për 30 minuta përgjatë një rruge thuajse të pamundur për në kampin e stilit safari: gjashtë tenda luksoze të ngritura në një shpat mali me bar. Poshtë tendave, bota u rrëzua në thellësitë e kanionit. Kalova dy ditë në këtë vend të largët, duke ecur gjatë ditës dhe duke ngrënë në mbrëmje, kur, ndërsa errësira zbriste, vetëm yjet ofronin ndriçim përtej një pellgu me dritë qirinjsh.

Pikërisht në rrugën në jug nga eksplorimi i varreve ilire pranë Linit, Elvisi sugjeroi që të vizitonim kunatin e tij. Elvisi ka dy kunetër. Njëri jeton në Çikago, ku tani drejton një piceri të suksesshme. Tjetri, Sotiri, jeton në Shales, një fshat i largët malor dy orë me gomar nga qyteti më i afërt. Shales është shumë larg nga kudo, tha Elvisi, ndërsa lamë rrugën kryesore dhe u ngjitëm në një shteg gjarpërues deri në male.

Pas rreth gjysmë ore, arritëm në një luginë të lartë të rrethuar nga majat e maleve. Shtëpitë ishin të shpërndara poshtë skeletit të një kishe pa çati. Në kohën e Diktatorit përdorej si magazinë bujqësore. Sotiri po priste pranë një porte; ne ishim vizitorët e tij të parë në gjashtë muaj. Ai na dha dorën i emocionuar dhe na çoi drejt shtëpisë së tij, ku u ulëm nën një kopësht hardhish, ndërsa ai dhe gruaja e tij nxorën gota me lëng qershie nga kopshti i tij, djathë dhie të bërë atë mëngjes, mjaltë nga kosheret e tij, gota rakie nga boronicat dhe në fund, filxhanë të vegjël me një kafe të trashë turke.

Në dritën e zbehtë të hardhive, duke dëgjuar histori të derrave të egër dhe deleve të humbura, reshjeve të borës së dimrit dhe lulëzimit të pranverës së vonë , ishte e lehtë të harrosh gjithçka, veçanërisht të kaluarën e trazuar të Shqipërisë. Shales dukej një botë më vete, e shënuar nga stinët, të korrat dhe blegtoria, e pavarur.

E pyeta Sotirin nëse do të donte të bashkohej me vëllain e tij në Çikago. Ai tundi kokën, buzëqeshi dhe shtriu krahët, si për të përfshirë të gjithë peizazhin e lavdishëm të maleve dhe livadheve në këtë botë të largët me thesare të bëra vetë. Gjithçka është këtu, tha ai thjesht. Nuk mund të krahasohet me Çikago.