Si e mori Trump në heshtje vendimin historik për të nisur sulme në Iran

Kur Presidenti Donald Trump po luante tek klubit i tij i golfit në New Jersey të premten në mbrëmje, aeroplanët ishin gati të ngriheshin në ajër.

Për të pranishmit në klub, Trump nuk tregoi shumë ankth në lidhje me vendimin e tij për të autorizuar sulme ajrore ndaj tre objekteve bërthamore iraniane, të cilat mund të kenë pasoja të thella si për sigurinë kombëtare të SHBA-ve, ashtu edhe për trashëgiminë e tij presidenciale. Bombarduesit e fshehtë B-2 që mbanin bombardues bunkerësh 30,000 paundësh po përgatiteshin të niseshin në mesnatë nga baza e tyre në Missouri, me destinacion Fordow, Natanz dhe Isfahan.

Ndërsa Trump shoqëronte Sam Altman, drejtorin ekzekutiv të OpenAI, në një aktivitet për anëtarët e rinj në një sallë ngrënieje të klubit, ai ishte i lirshëm dhe – të paktën në publik – në një humor të qetë, thanë njerëzit që e panë.

“Shpresoj se ka të drejtë për inteligjencën artificiale”, bëri shaka Trump në një moment, duke i bërë shenjë mysafirit të tij.

Njëzet e katër orë më vonë, Trump ishte në Dhomën e Situatave në bodrum në Shtëpinë e Bardhë, i veshur me një kapelë të kuqe me mbishkrimin “Bëjeni Amerikën të Madhe Përsëri”, ndërsa shihte sulmet që kishte miratuar ditë më parë, të koduara “Operacioni Çekani i Mesnatës”, të zhvilloheshin në kohë reale në murin e monitorëve të objektit.

“Sonte, mund t’i raportoj botës se sulmet ishin një sukses spektakolar ushtarak”, tha ai disa orë më vonë gjatë fjalimeve të tij në orët e vona të natës nga Shtëpia e Bardhë. “Irani, dhunuesi i Lindjes së Mesme, tani duhet të bëjë paqe. Nëse nuk e bën, sulmet e ardhshme do të jenë shumë më të mëdha dhe shumë më të lehta.”

Vendimi për të vazhduar me sulmet ajrore i fut Shtetet e Bashkuara drejtpërdrejt në konfliktin e Lindjes së Mesme, duke ngritur shqetësime rreth hakmarrjes iraniane dhe pyetje rreth qëllimit përfundimtar të Trump. Kjo erdhi pas disa ditësh diskutimesh publike, ndërsa Trump alternonte midis lëshimit të kërcënimeve ushtarake kundër Iranit në mediat sociale dhe mbajtjes së shqetësimeve private se një sulm ushtarak mund ta fuste SHBA-në në një luftë të zgjatur.

Megjithatë, të enjten, të njëjtën ditë që ai i udhëzoi sekretarit të tij të shtypit të njoftonte se po i jepte Iranit dy javë për t’u rikthyer në tryezën e negociatave përpara se të vendoste për një sulm, aleatët që folën me të thanë se ishte e qartë se vendimi ishte marrë tashmë.

Duke folur në NBC të dielën, zëvendëspresidenti JD Vance tha se Trump e ruajti të drejtën për të anuluar sulmet “deri në minutën e fundit”. Por ai zgjodhi të vazhdonte.

Zyrtarët e administratës bënë çmos për të fshehur planifikimin e tyre. Shtyrja e vendimit për sulmin për dy javë dukej në përputhje me përpjekjet e misionit për të devijuar vëmendjen – një taktikë e projektuar për të errësuar planet e sulmit, edhe pse Trump nuk dha një miratim përfundimtar deri të shtunën, sipas zyrtarëve të lartë amerikanë.

Deri në fund të javës, zyrtarët amerikanë kishin arritur në përfundimin se Irani nuk ishte gati të kthehej në tryezën e bisedimeve dhe të arrinte një marrëveshje të kënaqshme bërthamore, pasi udhëheqësit evropianë u takuan me homologët e tyre iranianë të premten, thanë për CNN dy burime të njohura me çështjen.

Afati dy-javor publik i Trump zgjati vetëm 48 orë përpara se ai të ndërmerrte një nga veprimet më të rëndësishme të presidencës së tij. Operacioni filloi në mesnatë sipas orës ET të premten, me bombarduesit B-2 që u nisën nga Misuri në një udhëtim 18-orësh që ishte misioni më i gjatë i avionëve në më shumë se dy dekada, tha Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth në një konferencë për shtyp të Pentagonit të dielën në mëngjes.

“Ky është një plan që kërkoi muaj e javë pozicionimi dhe përgatitjeje në mënyrë që të ishim gati kur të na telefononte presidenti i Shteteve të Bashkuara”, tha Hegseth së bashku me Kryetarin e Shtabit të Përbashkët të Ushtrisë, Gjeneralin Dan Caine. “Duhej shumë saktësi. Përfshinte keqorientim dhe nivelin më të lartë të sigurisë operacionale.”

Diskutime të hershme rreth sulmeve të mundshme të SHBA-ve

Diskutimet rreth opsioneve të mundshme për sulme amerikane ndaj Iranit filluan seriozisht midis Trump dhe anëtarëve të ekipit të tij të sigurisë kombëtare gjatë një takimi fundjave në Camp David në fillim të qershorit, ku drejtori i CIA-s, John Ratcliffe, e informoi Trumpin mbi vlerësimet e SHBA-së se Izraeli ishte i përgatitur të fillonte menjëherë sulmet.

Opsionet që Trump të bashkohej me Izraelin në fushatën e tij ishin hartuar në muajt paraprakë, me këshilltarët e presidentit që kishin zgjidhur tashmë mosmarrëveshjet midis tyre mbi opsionet që ai kishte në dispozicion për të vendosur.

Një javë para se të bënte thirrjen përfundimtare që bombarduesit e fshehtë dhe nëndetëset e Marinës amerikane të synonin tre centrale bërthamore iraniane, Trump mbante takime informuese çdo ditë me ekipin e tij të sigurisë kombëtare në Dhomën e Situatave në bodrum për të diskutuar planet e sulmit – dhe për të peshuar pasojat e mundshme.

Trump erdhi në bisedimet sekrete me dy shqetësime kryesore: që një sulm i SHBA-së të ishte vendimtar në marrjen e vendeve shumë të fortifikuara, përfshirë impiantin nëntokësor të pasurimit të uraniumit në Fordow; dhe që çdo veprim që ai ndërmerrte të mos e tërhiqte SHBA-në në llojin e luftës së zgjatur dhe vdekjeprurëse që premtoi ta shmangte si kandidat.

Lidhur me pikën e parë, zyrtarët ishin të bindur në aftësinë e bombave amerikane që shkatërrojnë bunkerët për të depërtuar në objekt, edhe pse një veprim i tillë nuk ishte testuar më parë. Caine tha të dielën se vlerësimi fillestar tregon “dëme dhe shkatërrime jashtëzakonisht të rënda” në tre centralet bërthamore të Iranit, megjithëse ai vuri në dukje se do të duhet kohë për të përcaktuar ndikimin përfundimtar në aftësitë bërthamore të vendit. (Zyrtarët iranianë minimizuan ndikimin e sulmeve amerikane në objektet e tyre bërthamore të dielën.)

Por, për çështjen e dytë të një lufte të zgjatur, zyrtarët vështirë se mund t’i premtonin presidentit se hakmarrjet e Iranit – të cilat mund të përfshijnë shënjestrimin e aseteve ose personelit amerikan në rajon – nuk do ta tërhiqnin SHBA-në në një moçal të ri.

“Siç e ka udhëzuar presidenti, e ka bërë të qartë, kjo sigurisht që nuk është e pakufizuar”, tha Hegseth të dielën. “Nuk do të thotë se kufizon aftësinë tonë për t’u përgjigjur. Ne do të përgjigjemi nëse është e nevojshme.”

Pasiguria dukej se e la Trumpin të ndalet, dhe gjatë gjithë javës ai tha publikisht se ende nuk kishte marrë një vendim, edhe nëse prapa skenave këshilltarëve të presidentit u dukej se ai e kishte vendosur.

Trump u largua nga klubi i tij i golfit në Bedminster të shtunën pasdite dhe u kthye në Shtëpinë e Bardhë për një “takim të planifikuar për sigurinë kombëtare” – një udhëtim që ishte i pazakontë për presidentin në një fundjavë, por që ishte parashikuar në axhendën e tij të përditshme të publikuar një ditë më parë.

SHBA-të ia përcollën Iranit nëpërmjet diskutimeve në kanale të fshehta se sulmet që Trump urdhëroi të shtunën do të përmbaheshin dhe se nuk ishin planifikuar sulme të mëtejshme në të ardhmen, sipas dy personave të njohur me diskutimet.

Por mesazhi publik i Trump të shtunën në mbrëmje pas sulmeve – duke paralajmëruar për sulme “shumë më të mëdha” të ardhshme të SHBA-së nëse Irani hakmerret – nënvizoi periudhën e paparashikueshme në të cilën ai po hyn në Lindjen e Mesme.

Një ultimatum i prillit

Në prill, Trump i dha një ultimatum Iranit mbi një marrëveshje të mundshme bërthamore, duke e paralajmëruar Teheranin të arrinte një marrëveshje brenda 60 ditësh – deri në mesin e qershorit. Në të njëjtën kohë, Trump i kërkoi kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu të përmbahej nga sulmet ndaj Iranit, në mënyrë që t’u jepte bisedimeve kohën dhe hapësirën për të treguar përparim.

Një raund i parë bisedimesh u mbajt në mesin e prillit midis SHBA-ve dhe Teheranit në Oman, të udhëhequr nga i dërguari i jashtëm i Trump, Steve Witkoff, dhe Ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi. Pavarësisht notave optimiste pas bisedave, pati pak përparim drejt një marrëveshjeje të vërtetë bërthamore.

Më 8 qershor — më pak se një javë para se të skadonte afati 60-ditor i Trump — ai u takua me këshilltarët e tij në Camp David, ku iu prezantuan opsione të mundshme për Iranin. Të nesërmen, Trump dhe Netanyahu folën në telefon.

Disa javë më parë, Netanyahu i kishte thënë një grupi ligjvënësish amerikanë se Izraeli do të sulmonte Iranin – dhe ai nuk po kërkonte leje nga SHBA-të për ta bërë këtë. Gjashtëdhjetë e një ditë pas ultimatumit të Trump, Izraeli nisi sulme të paprecedentë ndaj Iranit, duke synuar programin e tij bërthamor dhe udhëheqësit ushtarakë.

“Irani duhet të më kishte dëgjuar kur thashë – e dini, unë ua dhashë atyre, nuk e di nëse e dini, por u dhashë një paralajmërim 60-ditor dhe sot është dita e 61-të”, i tha Trump gazetares Dana Bash të CNN pasi filluan sulmet izraelite.

Por zyrtarët e lartë të Trump fillimisht u distancuan nga sulmi, duke lëshuar deklarata se Izraeli ndërmori veprime të njëanshme dhe se SHBA-të nuk ishin të përfshira.

Ndërsa Izraeli vazhdonte fushatën e tij ushtarake në Iran, Trump udhëtoi për në Alberta të Kanadasë për një samit të G7, vetëm për t’u kthyer në Uashington herët “për shkak të asaj që po ndodh në Lindjen e Mesme”, tha Shtëpia e Bardhë. Trump e kaloi pjesën më të madhe të javës së kaluar duke u takuar në Dhomën e Situatave me ekipin e tij të sigurisë kombëtare për të shqyrtuar planet e sulmit dhe pasojat e tyre të mundshme.

Të enjten, sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt, lexoi një deklaratë të diktuar nga Trump: “Bazuar në faktin se ekziston një shans i konsiderueshëm për negociata që mund të zhvillohen ose jo me Iranin në të ardhmen e afërt, unë do të marr vendimin tim nëse do të shkoj apo jo brenda dy javëve të ardhshme.”

Por kishte shenja se diplomacia nuk po ecte përpara. Witkoff bëri përpjekje për të takuar bashkëbiseduesin e tij iranian, Araghchi, por pa shumë fat. Dhe Trump kishte anuar drejt bashkimit me fushatën ushtarake të Izraelit në diskutime private me stafin e lartë edhe gjatë përpjekjeve diplomatike të Witkoff.

Pasi udhëheqësit evropianë u takuan me ministrin e jashtëm të Iranit të premten në Gjenevë, zyrtarët amerikanë menduan se dukej sikur iranianët nuk do të uleshin në tryezë me SHBA-në pa i kërkuar Trump Netanyahut të ndalonte sulmet e Izraelit – diçka që Trump nuk ishte i gatshëm ta bënte, thanë burimet.

Atë pasdite, gjatë rrugës për në klubin e tij në New Jersey, Trump u tha gazetarëve se afati kohor prej dy javësh ishte koha “maksimale” dhe se ai mund të vendoste më shpejt.

Sulmet amerikane përfshinë më shumë se 125 avionë

Përpara sulmeve të së shtunës, SHBA-të e njoftuan Izraelin se do të sulmonte. Netanyahu zhvilloi një takim pesë-orësh me zyrtarët e lartë izraelitë që zgjati gjatë gjithë sulmeve amerikane, sipas një burimi të njohur me takimin.

Trump dhe Netanyahu folën përsëri në telefon më pas, dhe kryeministri izraelit vlerësoi sulmin e SHBA-së në një mesazh video, duke thënë se ai u krye “me koordinim të plotë operacional midis IDF dhe ushtrisë së Shteteve të Bashkuara”.

SHBA-të kishin njoftuar gjithashtu disa partnerë të Gjirit se ishin gati të sulmonin Iranin brenda ditëve në vijim, por nuk specifikuan objektiva dhe afat kohor, sipas një burimi të njohur me çështjen. Mesazhi u dha gojarisht, tha burimi, dhe pati një takim në Shtëpinë e Bardhë ku disa prej këtyre partnerëve të Gjirit u informuan.

Trump dhe ekipi i tij ishin në kontakt me republikanët më të lartë të Kongresit para sulmeve të së shtunës, por disa demokratë të lartë nuk u njoftuan për planet e tij deri pasi kishin rënë bombat, sipas shumë personave të njohur me planet. Hegseth tha të dielën se udhëheqësit e Kongresit u njoftuan “menjëherë” pasi aeroplanët dolën jashtë hapësirës ajrore iraniane.

Operacioni filloi në mesnatë sipas kohës lindore të premten deri në mëngjesin e së shtunës. Caine tha se bombarduesit B-2 u nisën nga SHBA-të, disa u drejtuan në perëndim si karrem, ndërsa pjesa tjetër “vazhdoi qetësisht drejt lindjes me komunikime minimale gjatë gjithë fluturimit 18-orësh”.

Operacioni i paprecedentë amerikan përfshinte shtatë bombardues të padukshëm B-2. Gjithsej, u përfshinë mbi 125 avionë, duke përfshirë B-2, tankerë furnizimi me karburant, aeroplanë zbulimi dhe avionë luftarakë.

Përafërsisht në orën 5 pasdite sipas kohës lindore, tha Caine, një nëndetëse amerikane “lançoi më shumë se dy duzina raketash lundrimi Tomahawk për sulm tokësor kundër objektivave kyçe të infrastrukturës sipërfaqësore” në centralin bërthamor të Isfahanit.

Dhe pak më pas, afërsisht në orën 6:40 pasdite ET, ose 2:10 të mëngjesit me kohën lokale, avioni bombardues kryesor B-2 lëshoi ​​dy bomba bunker-shkatërruese në uzinën bërthamore Fordow, tha Caine, dhe “bombarduesit e mbetur më pas goditën objektivat e tyre”. Këto objektiva shtesë u goditën, tha Caine, “midis orës 6:40 pasdite ET dhe 7:05 pasdite ET”.

Ushtria amerikane më pas “filloi kthimin në shtëpi”, tha Caine, duke vënë në dukje se Irani nuk qëlloi asnjë të shtënë drejt SHBA-së gjatë hyrjes ose daljes.

Pasi aeroplanët amerikanë lanë hapësirën ajrore iraniane, Trump ia zbuloi sulmin botës në platformën e tij të mediave sociale, Truth Social.

“Ne kemi përfunduar sulmin tonë shumë të suksesshëm në tre centralet bërthamore në Iran, duke përfshirë Fordow, Natanz dhe Esfahan”, shkroi Trump, duke shtuar se “një ngarkesë e plotë me BOMBA u hodh në centralin kryesor, Fordow”.

CNN