Shitja e armëve në botë, raporti: Ulen të ardhurat, rritet kërkesa…

Të ardhurat prej shitjes së armëve dhe shërbimeve ushtarake të 100 kompanive më të mëdha në këtë industri, kanë arritur në 597 miliardë dollarë më 2022, 3.5% më pak sesa më 2021, ndonëse kërkesa është rritur dukshëm, sipas raportit më të ri që është publikuar nga Instituti Ndërkombëtar për Kërkime të Paqes, me bazë në Stokholm (SIPRI).

Kjo ulje ka qenë rezultat i zvogëlimit të të ardhurave të kompanive të armëve në Shtetet e Bashkuara. Prurjet janë rritur dukshëm në Azi, Oqeani dhe Lindje të Mesme. Rritja e madhe e numrit të porosive dhe nënshkrimi i kontratave të reja, sugjeron se të hyrat globale prej shitjes së armëve mund të rriten dukshëm në vjetët në vijim.

Kërkesa për armë rriten, prodhimi çalon

Lufta e plotë e Rusisë në Ukrainë dhe tensionet gjeopolitike rreth botës, kanë rezultuar me rritje të kërkesës për armë dhe pajisje ushtarake më 2022.

Megjithatë, pavarësisht pranimit të porosive të reja, shumë kompani amerikane dhe evropiane për prodhim të armëve, nuk kanë mundur të rrisin prodhimin për shkak të mungesës së punëtorëve, rritjes së çmimeve dhe çrregullimeve në zinxhirin e furnizimit, të shkaktuara prej luftës në Ukrainë.

Po ashtu, shtetet kanë bërë porosi të reja në fund të vitit të kaluar dhe koha në mes të porosive dhe prodhimit, ka nënkuptuar rritje të kërkesës, e cila nuk është reflektuar në të hyrat e këtyre kompanive për vitin 2022.

“Shumë kompani armësh përballen me pengesa në përshtatjen e prodhimit për luftë të intensitetit të madh”, ka thënë Lucie Beraud-Sudreau, drejtore e Programit të SIPRI-t për prodhim armësh. Për dallim prej kompanive të mëdha amerikane dhe evropiane, kompanitë në Azi, Oqeani dhe Lindje të Mesme, kanë regjistruar rritje të madhe të të hyrave më 2022, duke demonstruar kapacitetet e tyre për të reaguar në periudha të shkurtra. Ky fakt është bërë realitet sidomos në vendet si Izraeli dhe Koreja e jugut.

Të ardhurat në 42 kompani amerikane të armëve, që janë në listën e 100 kompanive kryesore në botë, ka rënë për 7.9%, përkatësisht ka arritur në 302 miliardë dollarë më 2022.

Ajo përbëjnë 51% të të ardhurave totale të 100 kompanive kryesore. Prej 42 kompanive amerikane, 32 kanë regjistruar rënie në financa, duke e cituar më së shpeshti zinxhirin e furnizimeve dhe mungesën e punëtorëve – dy faktorë të përkeqësuar nga pandemia e koronavirusit.

“Ne kemi nisur të shohim fluks të porosive të reja, të lidhura me luftën në Ukrainë dhe disa kompani të mëdha amerikane, përfshirë Lockheed Martin dhe Raytheon Technologies, kanë marrë porosi të reja”, ka thënë Nan Tian, hulumtues i lartë në SIPRI. “Megjithatë, për shkak të pengesave ekzistuese dhe vështirësive në rritje të prodhimit, të hyrat prej këtyre porosive do të mund të reflektohen në dy deri në tre vjetët e ardhshëm”.

Azia tejkalon Evropën

Të ardhurat prej shitjeve të armëve në 22 kompani prej Azisë dhe Oqeanisë, janë rritur për 3.1%, duke arritur në 134 miliardë dollarë më 2022. Ky ka qenë viti i dytë radhazi kur të ardhurat e 100 kompanive kryesore për Azi dhe Oqeani kanë qenë më të larta sesa ato në Evropë.

“Kërkesa e brendshme dhe varësia në furnizues lokalë i ka mbrojtur kompanitë aziatike prej problemeve me zinxhirin e furnizimit më 2022”, ka thënë Xiao Liang, hulumtues në SIPRI. “Kompanitë në Kinë, Indi, Japoni dhe Tajvan, të gjitha kanë përfituar prej investimeve të vazhdueshme qeveritare në modernizim ushtarak”.

Rritja e lehtë e fitimeve të kompanive evropiane, e lidhur me luftën në Ukrainë

Të hyrat e 26 kompanive kryesore për prodhim armësh në Evropë, janë rritur për 0.9%, duke arritur në 121 miliardë dollarë më 2022.

“Lufta në Ukrainë ka krijuar kërkesë për material ushtarak, për municion dhe pajisje të blinduara. Shumë prodhues evropianë të këtyre produkteve kanë regjistruar rritje të fitimeve”, ka thënë Lorenzo Scarazzato, hulumtues në SIPRI.

“Aty përfshihen kompani me bazë në Gjermani, Norvegji dhe Poloni”.

Kompanitë turke rrisin fitimet

Lindja e Mesme e ka regjistruar rritjen më të madhe të të ardhurave më 2022, pasi të shtatë kompanitë me bazë në këtë rajon, kanë regjistruar fitime të konsiderueshme. Në kombinim, fitimet e tyre kanë arritur në 17.9 miliardë dollarë, apo 11% rritje prej 2021.

Katër kompani turke kanë shënuar të hyra prej 5.5 miliardë dollarësh – 22% më shumë sesa më 2021. Të ardhurat e tri kompanive izraelite kanë arritur më 12.4 miliardë dollarë më 2022, 6.5% rritje në krahasim me vitin paraprak.

“Kompanitë në Lindje të Mesme, që janë të specializuara në produkte më pak të sofistikuara, kanë arritur të rrisin prodhimin më shpejt, për shkak të rritjes së kërkesës”, ka thënë Diego Lopes da Silva, hulumtues i lartë në SIPRI. “Shembull për Turqinë është droni Bayraktar TB-3. Kompania prodhuese Baykar, ka hyrë në listën e 100 kompanive më të mëdha në botë për prodhim të armëve, pasi fitimin e ka rritur për 94%”.